Net als mensen

Net als mensen, maken planten economische afwegingen als ze investeringen doen. Daarbij gaat het niet om geld, maar om koolstof en voedingsstoffen.

De keuzes die planten maken, variëren van ‘groei snel, leef kort’ - denk aan akkeronkruiden als kamille of melganzevoet - tot ‘groei langzaam, leef lang’, zoals een eik. Dit geldt niet alleen voor de gehele plant, maar ook voor de onderdelen. Voor bladeren werkt deze economische theorie prima: sommige planten investeren flink in dikke, langlevende bladeren, terwijl andere het doen met ‘goedkope’ dunne bladeren die na een paar maanden ‘op’ zijn.

Bij wortels werkt dit principe echter maar ten dele. Met wortels bedoel ik geen oranje peen, maar die wittig-bruinige sliertjes, soms wat dikker, soms wat dunner die de bodem doorkruisen op zoek naar voedingsstoffen en water. Het was lange tijd een ondergronds raadsel: wat bepaalt de variatie in vorm van plantenwortels?

Wetenschappers hebben nu intensief samengewerkt aan het oplossen van deze puzzel. Ze maakten een database met wortelkenmerken van 1.781 plantensoorten uit de hele wereld. Met deze immense dataset bleek dat er naast de klassieke ‘snel-langzaam’-gradiënt, een tweede gradiënt bestaat die essentieel is om de vorm en functie van plantenwortels te begrijpen. Deze nieuwe as verloopt van dunne, vertakte wortels bij een plant met een doe-het-zelf-strategie tot een strategie van uitbesteden. Een voorbeeld van de doe-het-zelf-strategie is de pinksterbloem, een voorbeeld van de uitbesteden-strategie is de ui. Dit gewas maakt weinig, maar dikke wortels. De uienplant besteedt de opname van voedingsstoffen uit aan mycorrhiza-schimmels in de bodem. De plant levert suikers in ruil voor voedingsstoffen uit de bodem. Wortels moeten daarvoor wel ruimte maken voor een ‘uitwisselingsloket’ in de buitenste cellen van hun wortel. Daarom zijn de wortels van uitbesteders vaak dikker dan die van doe-het-zelvers.

'Ui besteedt opname voedingsstoffen uit aan schimmels'

Planten zijn net mensen. Sommigen werken liever alleen, anderen werken liever samen. Hun voorkeur voor de ene of de andere strategie wordt mede bepaald door hun afkomst. De traditie van de voorouders wordt vaak voortgezet. Maar soms, als de omstandigheden daarom vroegen, hebben soorten een switch gemaakt.

Van ons mensen wordt momenteel ook een switch gevraagd, nu de crises over elkaar heen buitelen: klimaat-, stikstof-, coronacrisis. Gaan we door op dezelfde weg of bedenken we samen nieuwe oplossingen?